منظور از مالیات بر ارث چیست؟
بحث مالیات بر ارث چند سالی است که بیشتر بر سر زبان‌ها افتاده است. هنوز هم برای بسیاری از افراد محل سوال است که «مالیات بر ارث چیست؟»، «مالیات بر ارث چقدر است و به چه چیزهایی تعلق می‌گیرد؟»
مالیات بر ارث نوعی از مالیات مستقیم محسوب می‌شود که بر دارایی به جا مانده از افراد وضع می‌شود. بعد از فوت افراد ماترک یا اموال منقول و غیرمنقول باقیمانده از آنها بین وراث تقسیم می‌شود. این وارثان بنا به سهم خود از ارث و همچنین میزان خویشاوندی که با فرد متوفی دارند، باید مالیات بر ارث را پرداخت کنند.
در صورت عدم پرداخت این نوع مالیات، وراث نمی‌توانند مالکیت اموال منقول و غیرمنقول فرد متوفی را به خود انتقال دهند یا دخل و تصرفی در آن داشته باشند. به عنوان مثال، نمی‌توانند اموال را به فروش برسانند.
قانون مالیات بر ارث قبل از سال 95 چه می‌گوید؟
مالیات بر ارث قبل از سال 95 و بعد از آن با یکدیگر تفاوت دارند. در واقع متوفیان قبل از تاریخ 95/1/1 براساس قوانین قبلی و متوفیان بعد از این تاریخ براساس قوانین جدید تعیین تکلیف خواهند شد. هر چند که اشتراکاتی نیز بین این دو گروه وجود دارد.
در قانون قبل از 95/1/1 دو عامل تاثیرگذار در تعیین میزان مالیات نقش داشتند که شامل میزان ترکه فرد و همچنین تعداد وراث بود. منظور از ترکه، همان چیزی است که از متوفی باقی می‌ماند.
ترکه شامل دو بخش دارایی‌ها و همچنین تعهدات و دیون فرد است. در واقع برای متوفیان قبل از سال 95، ابتدا ماترک آنها ارزش‌گذاری می‌شود و سپس تعهدات و دیون مربوطه از آن کسر خواهد شد. در مرحله بعد معافیت‌های مالیاتی در صورت نیاز به آن تعلق می‌گیرد تا در نهایت بر طبق قانون، میزان مالیات هر ورثه مشخص شود.
این در حالی است که برای متوفیان بعد از سال 95، قانون به گونه دیگری است. برای این دسته از افراد، ابتدا اموال باقی مانده دسته‌بندی خواهد شد و سپس براساس گروه و دسته مربوطه به آن مالیات تعلق خواهد گرفت.
مالیات بر ارث چقدر است؟
برای بسیاری این سوال وجود دارد که مالیات بر ارث چند درصد است؟ براساس قوانین جدید مهم‌ترین عامل تاثیرگذار در تعیین میزان این نوع مالیات، طبقه‌ای است که فرد وارث در آن قرار دارد. چرا که طبقه اول دارای کمترین نرخ و طبقات بالاتر نرخ مالیات بر ارث بیشتری به آنها تعلق می‌گیرد. سه طبقه مورد نظر به صورت زیر هستند:
طبقه اول: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد
طبقه دوم: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها
طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها
براساس ماده 17 قانون مالیات‌های مستقیم سال 1395، کمترین درصد مالیات بر ارث متعلق به طبقه اول بوده و برای طبقات دوم و سوم، این نرخ به ترتیب دو و چهار برابر می‌شود. بر طبق همین ماده اموال و دارایی‌های مختلف هر کدام دارای نرخ مالیات متفاوت هستند.
در واقع اموال و دارایی‌ها، طبقه‌بندی شده و نمی‌توان به صورت کلی گفت که مالیات بر ارث چند درصد است! براساس همین ماده قانونی، درصد مالیات بر ارث بر اموال برای طبقه اول به صورت زیر خواهد بود. این درصد برای طبقات بعدی به ترتیب دو و چهار برابر می‌شود.
- وسایل نقلیه موتوری هوایی، زمینی و دریایی (2 درصد)
- حق‌الامتیاز و سایر حقوق مالی (10 درصد)
- املاک و حق واگذاری محل 1.5 برابر نرخ‌های ماده 59
- سپرده بانکی، انواع اوراق بهادار و سود متعلق به آنها (3 درصد)
- سهام، سهم‌الشرکه و حق تقدم آنها 1.5 برابر نرخ‌های ماده 143
- اموال متوفای ایرانی خارج از کشور (10 درصد)
چنانچه مشمول قانون مالیات بر ارث بعد از سال 95 هستید، با استفاده از درصدهای فوق می‌توانید تعیین کنید که مالیات بر ارث شما چقدر است. در غیر اینصورت باید براساس فرمول مالیات بر ارث قبل از سال 95 محاسبه کنید که پیش‌تر به آن اشاره کردیم.
موارد معافیت مالیات بر ارث کدام است؟
در قانون برخی معافیت‌ها برای مالیات بر ارث در نظر گرفته شده که این موضوع در اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم سال 95 مورد بازنگری قرار گرفت. در حال حاضر معافیت مالیات بر ارث به صورت زیر است:
1: اموال شهدای انقلاب اسلامی به وراث طبقات اول و دوم
2: اثاث البیت محل سکونت متوفی. منظور از اثاث البیت، وسایل ضروری زندگی و لوازم خانگی است.
3: اموالی که برای وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و دستگاه‌هایی که بودجه آنها توسط دولت تامین می‌شود.
3: وجوه بازنشستگی، وظیفه و پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، بازخرید خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، مرخصی استحقاقی استفاده نشده و بیمه‌های اجتماعی و نیز وجوه پرداختی توسط موسسات بیمه یا بیمه‌گذار و یا کارفرما از قبیل انواع بیمه‌های عمر و زندگی، خسارت فوت، بیمه عمر
فرار از مالیات بر ارث چه عواقبی دارد؟
پرداخت مالیات بر ارث واجب بوده و فرار از آن مشمول برخی جریمه‌ها خواهد بود. مهم‌ترین جریمه فرار از این نوع مالیات، عدم انجام انتقال دارایی به ورثه خواهد بود. چرا که براساس قانون، مادامی که ورثه مالیات بر ارث را پرداخت نکنند، نمی‌توانند صاحب دارایی متوفی شوند.
براساس قوانین جدید میزان مالیات بر ارث مغازه برای متوفیان بعد از سال 95 به میزان 3 درصد قیمت اعلام شده مغازه توسط کارشناس رسمی اداره مالیات است. براساس این قوانین همچنین به میزان 3 درصد از قیمت اجناس داخل مغازه مشمول پرداخت مالیات خواهد بود.
بر طبق قوانین درصد مالیات بر ارث خودرو به میزان 2 درصد ارزش و قیمت اعلام شده خودرو توسط کارشناس سازمان امور مالیاتی است. البته این درصد برای طبقه اول بوده و براساس قانون سایر طبقات به ترتیب دو و چهار برابر خواهد شد.
مالیات بر ارث ملک مسکونی چقدر است؟
در خصوص مالیات بر ارث ملک مسکونی ابتدا باید ملک مورد نظر توسط کمیسیون املاک سازمان امور مالیاتی تعیین ارزش شود. بعد از آن برای هر کدام از طبقات یک مالیات در نظر گرفته می‌شود که برای طبقه اول وراث این مبلغ به میزان 7.5 درصد از ارزش تعیین شده ملک خواهد بود.
این میزان به ترتیب برای افرادی که در سایر طبقات هستند متفاوت خواهد بود. به نحوی که وراث طبقه دوم و سوم به ترتیب باید 2 و 4 برابر طبقه اول مالیات بپردازند.